Эссе
Эпир ҫуралнӑ вырӑнсем
Ытарма ҫук хитре.
Уя тухсассӑн тӑрисем
Юрлаҫҫӗ тӱпере…
Николай САНДРОВ
Тăвай енӗм – савнӑ енӗм!.. Ăçтан пуçланать-ши вăл? Тен, вӑл ту айӗнчен, ҫӗр айӗнчен тапса тӑракан ҫӑл куҫсенчен? Тен, чÿречерен кĕрекен хĕвел пайăркинчен? Тен, пÿрт умĕнчи хурăнсенчен? Укăлчаран пуçланакан хирсемпе çарансенчен мар-ши тата? Кирек ăçтан пулсан та эсӗ маншӑн, Тăвай енӗм, пуринчен те хаклӑ. Эпĕ çуралнă вырăнсем ытарма çук хитре! Тăван хирсем, вăрмансем, таса Эл кӱллипе Кӗтне юхан шывӗ чунăма тыткăнлаççĕ. Тавралăх илемĕпе киленнĕ май тепӗр чух юрӑ шӑрантарассӑм килет. Çăл куçсенчен тапса тăракан шыва ĕçсен чун канать, вӑй кӗрет. Çак илем йăлтах эпĕ пурăнакан тăрăхра тĕл пулать-çке!
Çуралса ÿснĕ тăван кĕтес, тăван тавралăх… Хамăра кун-çул пилленĕ атте-анне пекех хаклă вăл пирĕншĕн. Инçе çула кайнă чухне ăсатса ярать, таврăннă чухне хапăлласа кĕтсе илет. Çук, нихăçан та манăçмĕç тăван кил-çурт, хамăр такăрлатнă уй-хирпе çырма-çатра, вăрман сукмакĕсем. Ӑçта кăна çитсен те пирĕн куç умĕнчех тăван ен – инçетри çăлтăр евĕр ялкăшса хăй патне чĕнет, хавхалантарать.
Тăвай енӗм… Мĕнле виçепе хакламалла-ши ăна?! Çут çанталăкăн кирек хăш вăхăтĕнче те вӑл хӑйне евĕр хитре, илĕртÿллĕ. Çуралса ÿснĕ килĕн туртăмĕ те виçесĕр пысăк. Пирĕн пÿрт çумĕнче çамрăк хурăн çитĕнет. Мĕн чухлĕ савăнăç, мĕн чухлĕ вăрттăнлăх унра?! Юнашарах йăмрасем кашласа лараççĕ. Ах, ытла та хÿхĕм-çке Тӑвай йăмрисем! Тăван хирсем, вăрмансем, кÿлĕсем чунăма тыткăнлаççĕ…
Сӑнасчĕ сирĕн тӑван ене çÿлтен, кăвак пĕлĕт айĕнчен. Cӑрт-ту айӗнче ларакан Тӑвай ене асамлӑ карта сыхласа тӑнӑн туйӑнать. Ялӗсем мăнаçлăн сăрт çамкисем çине ларса тухнă. Вӗсем пысăках мар пулин те унта пурăнакансем туслă, ĕçчен, тăрăшуллă. Ахальтен мар пулӗ пирӗн Тӑвай ен мӗн ӗлӗкрен мухтавлă та талантлă, хăйсем суйласа илнĕ ĕçе чунĕпе парăннă, тăрăшуллă çынсемпе пуян. Çак тӑван енрен вуншар поэт, писатель, журналист, художник, композитор, музыкант, артист, спортсмен, наука ĕçченĕсем, çар çыннисем вӑй илсе тухнӑ. Тӑвай ен çӑлтӑрĕсен – Вера Кузьминична Кузьминан, халӑх артисткин, Степан Максимович Максимов фольклорист-композиторӑн, Илле Тӑхти, Валентина Элпи çыравçӑсен тата ытти Чӑваш Ен чысне çÿле çĕклекен ентешсен таланчĕ те, ӑс-хакӑлĕпе чун-чĕрин пуянлӑхĕ те иксĕлми… Вĕсен сумлӑхĕ, пĕлтерĕшĕ, чапĕ те питӗ пысӑк.
Хальхи саманара ытлă-çитлĕ пурăнма питĕ йывăр, анчах çавах пуçне усмаççĕ ентешсем. Шав малаллах талпăнаççĕ, пурнăç тĕрекне çирĕплетме тăрăшаççĕ. Çынсем тиенсех тăракан йывăрлăхсене па-рăнманран Тӑвай енӗм ҫулсерен аталанать. «Мĕн тери ĕçчен, савăнăçлă, туслă çынсем хушшинче çуралнă эпĕ», шухăшлатăп тепĕр чухне. Вара хама чи телейлĕ çын пек туятăп. Куллен вăй хумасан, тăрăшмасан, ырă та телейлĕ пурнăç тума çукрах. Ырлăхĕ те, телейĕ те хамăртанах килет.
Юрататăп эпĕ хамăр çăтмахри пек Тӑвай ене! Мĕншĕн мăнаçланас мар-ха манăн унпа?!
Наталья ФЕДОРОВА
